Robinia pseudoacacia 'Karolina Zamoyska'
Odmiana wyhodowana na przełomie XIX i XX w. oraz wprowadzona do handlu w Szkółkach Podzameckich (1903r.) przez jednego z najwybitniejszych polskich szkółkarzy – Feliksa Rożyńskiego. Szkółki Podzameckie, położone w Podzamczu koło Maciejowic (znanych wszystkim z Insurekcji Kościuszkowskiej), były częścią dóbr rodziny Zamoyskich. Rożyński odmianę nazwał na cześć małej wówczas hrabiny – Karoliny – córki swego pracodawcy Andrzeja Zamoyskiego.
Robinia akacjowa 'Karolina Zamoyska' należy do grupy kilku polskich odmian historycznych, które miały piękną, ale nieco tragiczną karierę. Oprócz Podzamcza produkowana była przez inne ówczesne zakłady, między innymi przez szkółki we Fredrowie i Szkółki Żbikowskie. W Szkółkach Podzameckich oferowana była do wybuchu I wojny światowej, w innych firmach do 1939 r. Po zawierusze II wojny światowej została zapomniana, zaginęła i uznano ją za bezpowrotnie utraconą.
Wielki powrót 'Karoliny Zamoyskiej' nastąpił w 2005 r. Wtórnym odkrywcą odmiany jest Pan Wiesław Gawryś – wieloletni pracownik na stanowisku kierowniczym PAN Ogrodu Botanicznego CZRB w Powsinie. Podczas jednej z wielu wypraw naukowych do Szkółek Żbikowskich, natrafił w parku będącym częścią starych mateczników tychże szkółek, na pstrolistną robinię akacjową. Przed II wojną światową w Polsce produkowane były cztery odmiany (wszystkie krajowe) robinii o takich cechach. Po dokładnej identyfikacji stwierdzono, że jest to odmiana 'Karolina Zamoyska'. Drzewo rosnące w parku Szkółek Żbikowskich jest w tym momencie jedynym oznaczonym starym egzemplarzem tej odmiany na świecie! Co ciekawe, na drzewo to Pan Gawryś zwrócił uwagę już na początku lat 80-tych XX w. - w tym okresie pobrane zostały liście do zielnika, jednakże bez dokładnej identyfikacji odmianowej (określona w zielniku po prostu jako pstra – Variegata). Szkółki Olszanowski są drugą firmą (po Szkółce Szmit z Ciechanowa), w ofercie której pojawiła się 'Karolina Zamoyska' po jej reaktywacji – zrazy do szczepień zostały zakupione bezpośrednio w Szkółkach Żbikowskich z oznaczonego drzewa.
Innymi pstrolistnymi polskimi odmianami robinii akacjowej, wyhodowanymi również w Szkółkach Podzameckich były: 'Mickiewicziana' (w handlu w latach 1904 – 1913), 'Heterophylla Variegata' (sprzedaż 1902 r – 1905 r) oraz 'Foliis Argenteomarginatis' (oferowana przez Rożyńskiego tylko w 1913 r). Los tych odmian na dzień dzisiejszy jest nieznany, niestety z dużym prawdopodobieństwem już nie istnieją.
Robinia akacjowa 'Karolina Zamoyska' jest drzewem o średniej sile wzrostu (porównywalnej lub nawet nieco mniejszej niż żółtolistna odmiana 'Frisia'). Najbardziej charakterystyczną jej cechą są pstre liście. Wczesną wiosną mają one barwę cytrynową. W miarę upływu czasu na liściach wykształcają się wzorzyste plamy, które stopniowo odcinają się wyraźnie od ciemniejącego, zieleniejącego tła. Plamy początkowo żółte, bledną i latem są już prawie białe. Liście kształtem i wielkością nie odbiegają od typu. Kwiatostany, podobnie jak u gatunku - barwy białej, ukazują się na drzewach bardzo licznie i oczywiście przyjemnie pachną.
Oryginalny opis odmiany pochodzący z katalogu Szkółek Podzameckich: „Liść różnokształtny, biało i żółtomarmurkowany. Ukolorowanie liści występuje głównie od połowy do końca lata i jest szczególnie piękne na ziemiach piasczystych, mało wilgotnych”
Odmiana ta nie cierpi od chorób i szkodników, jest całkowicie mrozoodporna, a pstre liście nie są przypalane przez słońce. Zadowala się (jak każda robinia) najbardziej jałowymi glebami, o różnym odczynie, jest odporna na lekkie zasolenie gleby.
Odmiana 'Karolina Zamoyska' nadaje się do średnich i większych ogrodów przydomowych oraz parków. Dobrze powinna również sprawdzać się w zieleni miejskiej, z powodu niskich wymagań glebowych i dużej odporności na suszę. Powinna znaleźć szerokie zastosowanie w odnawianiu wszelkich założeń historycznych. Można ją sadzić osobno jako samotnik, lub na tle innych wyższych drzew. 'Karolina Zamoyska' w przeciwieństwie do żółtolistnej odmiany 'Frisia' pasuje do założeń naturalistycznych, gdyż jest mniej krzykliwa i daje stonowany, subtelny efekt dekoracyjny. Ważne jest również, że drzewa nie wyradzają się - cecha pstrolistności wykazuje pełną stabilność, choć jej nasilenie waha się w poszczególnych latach. O ile wiosenna cytrynowa barwa jest co roku taka sama, to późniejsze plamy na liściach tworzą się w większej lub mniejszej obfitości. Ale jak powszechnie wiadomo, hrabiny bywają kapryśne i nie pozostaje nic innego jak się z tym pogodzić.
Za pomoc w uzupełnieniu faktów dotyczących odnalezienia robinii akacjowej 'Karolina Zamoyska', składam serdeczne podziękowania Pani Monice Hoser oraz Wojciechowi Hoserowi ze Szkółek Żbikowskich (www.hoser.pl).
Autor:
Mariusz Olszanowski
Zainteresowała Cię robinia akacjowa 'Karolina Zamoyska'?
Sprawdź dostępność w Katalogu roślin:
Drzewa liściaste z upraw gruntowych Zobacz »
Drzewa liściaste w pojemnikach Zobacz »
