Jeśli można powiedzieć o zabytkowych samochodach, że mają duszę, to do starych drzew słowa te z całą pewnością pasują bardziej. Owa dusza nie ma oczywiście wymiaru ludzkiego, to w sporym uproszczeniu swoisty bagaż dziejowy nabyty w ciągu wielowiekowego życia. Dla jednych będzie to wyczuwalna energia odbierana po dotknięciu ręką, dla drugich zasłyszana legenda – co i kiedy pod tym drzewem bywało. Ten rodzaj duszy posiadają niewątpliwie również stare polskie odmiany drzew, wyhodowane często jeszcze w czasach „pięknej epoki”, kiedy to o polskim rodowodzie odmiany mogła świadczyć wyłącznie jej nazwa lub nazwisko hodowcy. Każda z tych odmian ma swoją niepowtarzalną historię,a ich losy nieodłącznie krzyżują się z losami Polski od końca XIX w do 1939 r. Późniejsze czasy przeważnie nie były już dla nich zbytnio łaskawe – duża część zaginęła, reszta rozsiana po leciwych parkach i nasadzeniach miejskich funkcjonowała zaledwie gdzieś na peryferiach ludzkiej świadomości, ograniczonej tylko do wzmianek w literaturze naukowej. Wielkim osiągnięciem polskiego szkółkarstwa ostatnich lat jest odszukanie, zidentyfikowanie i przywrócenie do produkcji części z nich. Zapewne jeszcze kilka – kilkanaście odmian czeka na odkrycie, reszta bezpowrotnie przepadła. Należy się jednak cieszyć, że chociaż część starych polskich odmian udało się wyrwać z otchłani zapomnienia i historycznego niebytu. Wszakże są one namacalnym dowodem wielkości polskiej myśli ogrodniczej, częścią naszej tożsamości i kultury. Aktualnie trzeba wtórnie je spopularyzować i umieścić w nowej rzeczywistości. Temu właśnie mają służyć niniejsze publikacje. Skwapliwie również namawiam Państwa do posadzenia takiego „kawałka historii” w swoim ogrodzie.
Mariusz Olszanowski
Oficjalny patronat honorowy nad kolekcją ,,Drzewa z polską duszą" piastuje Polski Ślad.
Wszystkie teksty i zdjęcia zawarte w tej serii artykułów są własnością Szkółek Olszanowski. Publikowane opisy tworzymy sami, autorskie opracowanie poprzedzone jest wnikliwą analizą literatury, konsultacjami z osobami „które mogą coś wiedzieć” oraz własnymi długoletnimi obserwacjami i wnioskami. Towarzyszy temu ogrom pracy i dlatego wykorzystywanie bez naszej zgody treści i zdjęć jest zabronione.
Brzoza 'Hoseri' (Brzoza Hosera)
Robinia akacjowa 'Karolina Zamoyska'
Lipa srebrzysta 'Varsaviensis' (Lipa warszawska)
